Lego wil aardolie tegen 2032 weren uit zijn speelgoed: ‘Als het bevel uit Denemarken komt, draait de hele tanker zich om’

De Limburgse Lego-vereniging Dutchbricks hield in april een beurs in Landgraaf. — © BAS QUAEDVLIEG

Landgraaf - Lego wil na jaren van soms ontgoochelende experimenten toch definitief afscheid nemen van plastic uit aardolie. „Lego is geen wegwerpproduct.”

Giselle Nath

Maandag 2 september 2024 om 10:17 1140 speelgoedblokjes per seconde, of 36 miljard blokjes per jaar: dat is de geschatte hoeveelheid plastic die de Deense speelgoedmaker Lego produceert. De blokjes worden gemaakt van aardolie en gas. Op basis van die fossiele brandstoffen laat Lego de kunststof ABS maken. Dat type plastic – al sinds de jaren 60 geroemd om stevigheid en vormvastheid – geeft de bouwblokjes hun bijna onverwoestbare karakter. De ABS wordt tegenwoordig door het Duitse chemieconcern Bayer geleverd. Voorheen werd de kunststof gemaakt door DSM op Chemelot in Geleen.

„Ik heb legoblokjes van zestig jaar oud”, zegt Dirk Denoyelle, die er kunst mee maakt. „Witte bouwblokjes vergelen wat en groene krijgen een koperachtige schijn, maar ze blijven bruikbaar en stapelbaar.”

Toch zoekt het bedrijf al jaren een milieuvriendelijker alternatief. Maar in 2023 stelde Lego vast dat de uitstoot juist steeg door plastic uit gerecycleerde petflessen te gebruiken. „Een goede levenscyclusanalyse in het laboratorium toont aan dat je net meer verspilt met zo’n alternatief productieproces”, legt professor en bio-ingenieur Bert Sels uit.

Een jaar later, na testrondes met ongeveer 600 materialen, kondigt Lego toch aan dat het tegen 2032 overstapt op fossielvrije alternatieven. „We hebben daarvoor contracten op lange termijn gesloten met de nodige leveranciers”, vertelde topman Niels Christiansen aan Reuters. Tegen 2026 moet de helft van de ­Lego-productie aardolievrij zijn.

Kookvet

Zelden doet een bedrijf zo’n concrete belofte op zo’n korte termijn. Concurrenten als Hasbro of Mattel hebben vagere beloftes rond plastic of gaan veel trager. Bovendien is de prijs van nieuw plastic uit fossiele brandstoffen momenteel in vrije val, terwijl gerecycleerde alternatieven twee tot drie keer duurder zijn. Met langetermijncontracten steekt Lego dus zijn nek uit.

Hoewel het altijd opletten is met bedrijfsbeloftes – patenten en vertrouwelijke contracten kunnen transparantie belemmeren – is professor Sels niet per se sceptisch. „Twee van de drie ingrediënten in ABS zijn te winnen uit bijvoorbeeld glycerol, dat voorkomt in gebruikt vet”, zegt hij. „Het derde ingrediënt zou je uit gerecycleerd polystyreen kunnen halen. Sommige van die technieken werden in de jaren 50 al ontwikkeld, maar raken nu verfijnd.” Legoleveranciers zullen gebruikt kookvet en vet uit de voedingsindustrie gebruiken.

Rietsuiker

Daarnaast moeten andere types gerecycleerde plastic dienen voor blokjes die minder hard belast worden bij het bouwen. Lego maakt nu al accessoires en plantjes op basis van rietsuiker. Een volledige transitie tegen 2032 vindt Sels „realistisch”. „Die deadline heeft te maken met veiligheidsnormen in de productie. Gebruikte vetten zijn bovendien schaarser dan je zou denken.”

Volgens Christiaensen zal de productie van een legoblokje ­70 procent duurder worden tegen 2032. Voorlopig wil het familiebedrijf die prijs niet doorrekenen aan consumenten.

Lego kan die ambities nastreven dankzij een berg familiekapitaal. De nakomelingen van de stichter bezitten minstens 25 miljard euro. Er zijn geen aandeelhouders die elk jaar winst opeisen en risico’s afstraffen. De halfjaarresultaten van 2024 waren indrukwekkend, met 13 procent meer verkoop dan vorig jaar en gestegen winsten. „We hebben beter gepresteerd dan concurrenten en winnen snel marktaandeel”, aldus Christiaensen. Het helpt dat Lego een afzetmarkt heeft bij volwassenen, die veel duurdere dozen kopen.

Sommigen noemen Lego zelfs een bedrijf van “controlefreaks”, die graag alle aspecten van hun product in handen houden. Zo kocht Lego in 2019 het tweedehandsplatform Bricklink, waar verwoede fans hun gebruikte dozen onderling verkochten.

Het is niet de eerste keer dat Lego drastisch verandert. In de jaren ‘40 werden de blokjes gemaakt uit cellulose, een plantaardige stof. „Als het bevel uit Denemarken komt, draait de hele tanker zich om”, klinkt het bij een kenner.

Geen probleem

„Het bedrijfsmotto luidt dat het beste niet goed genoeg is”, zegt Denoyelle, die in het verleden gecertificeerd werd als officiële ‘legobouwer’. „De mensen die ik toen bij het bedrijf heb ontmoet, proberen creativiteit, kindvriendelijkheid en duurzaamheid in hun bedrijf te verankeren. Ik heb ze nog niet betrapt op gratuite greenwashing. Ze zijn er gerust op dat Lego met duurzame keuzes ook winst zal maken.”

Maar is legoafval wel zo’n groot probleem? Sinds dit jaar kunnen gebruikers in drie landen hun blokjes teruggeven aan het bedrijf, al is het de vraag of daar veel gebruik van wordt gemaakt. Lego zit bovendien in het duurdere prijssegment voor speelgoed. Dat kan verspilling afremmen.

„Het is geen wegwerpproduct”, zegt Dirk De Vos, professor materiaalkunde in Leuven. „De steentjes zijn qua volume een kleine zorg vergeleken met de enorme hoeveelheden plastic verpakkingen voor eenmalig verbruik.”

„In Europa is Lego collectief geheugen”, voegt Denoyelle toe. „Het speelgoed krijgt veel levens en gaat vaak over van generatie op generatie. Sets die geen bestemming vinden binnen families, worden doorverkocht of weggeven. Een fan-community van een half miljoen volwassenen helpt daarbij.”

Signaal

Sels ziet de keuze voor duurzaam plastic vooral als een signaal naar andere sectoren, die naar schatting instaan voor 95 procent van alle gebruikte ABS. „Lego heeft relatief kleine volumes maar hogere marges, dus kan het bedrijf als eerste tonen dat zo’n verduurzaming haalbaar is. Dat kan de productiekosten in de recyclage op termijn doen dalen. Andere bedrijven met kleinere marges kunnen dan het voorbeeld van Lego volgen. We hebben dit soort bedrijven nodig. Naast overheden die bepaalde normen voor recyclage in plasticproductie vaststellen, opschroeven en controleren.” (De Standaard)